Er komt steeds meer aandacht voor de kwalijke neveneffecten van alle maatregelen die nodig zijn om het coronavirus te kunnen beheersen. Vooral de angst die hierdoor wordt veroorzaakt kan een groot effect op het dagelijks leven hebben. Die angst kan namelijk allerlei lichamelijke- en psychische klachten versterken, ons gedrag negatief beïnvloeden en zelfs ons immuunsysteem aantasten.
Nocebo
De voortdurende stroom van vooral negatieve informatie over stijgende ziekenhuisopnames, aantallen doden, aantal besmettingen en economische rampscenario’s wakkeren de angst aan en dragen bij tot negatieve verwachtingen. Negatieve verwachtingen kunnen leiden tot het nocebo effect, het negatieve broertje van placebo. Het nocebo effect ontstaat door veelvuldige negatieve informatie waardoor de overtuiging en de angst groeit dat het allemaal verschrikkelijk is en fout gaat aflopen.
Evolutionair gezien onthouden wij negatieve informatie veel beter dan positieve. Je weet zelf ook dat het negatieve puntje van kritiek tijdens feedback je meer aangrijpt dan de tientallen complimentjes die je hebt gekregen. Bij een opeenstapeling van dit soort ervaringen kan de overtuiging ontstaan dat je niets waard bent of dat je bang wordt voor kritiek.
Onbewust leidt negatieve informatie tot een stressreactie van verhoogde alertheid en wordt de fight en flight respons geactiveerd. Dit heeft te maken met overleven. Het is namelijk best prettig dat je weet wanneer iets niet goed voor je is, want dan kun je ervoor vluchten of ertegen vechten. Echter niet functionele langdurige stress kan grote negatieve gevolgen hebben voor onze gezondheid.
Nocebo effect
Wat negatieve verwachtingen kunnen doen met ons is huiveringwekkend. Ter illustratie een stukje uit artikel: ‘Emotions as the cause of rapid and sudden death’ (geschreven in 1936 door de Amerikaanse onderzoeker N.S. Yawger in Archives of Neurology and Psychiatry):
Een gevangenis in India, 1930. Een ter dood veroordeelde man krijgt van een vooraanstaand arts de vraag voorgelegd of hij wil meewerken aan een experiment. Normalerwijs zou de executie geschieden door openbare ophanging, wat voor zijn familie een grote schande zou betekenen. De dokter legde uit dat hij een andere executiemethode wilde proberen en vertelde dat hij de gevangene binnenskamers wilde laten doodbloeden – dus geen openbare terechtstelling – en beloofde dat het geen pijn zou doen. De gevangene stemde toe. Doodgaan zou hij toch.
De man werd geblinddoekt meegenomen naar een speciale kamer en daar vastgebonden op een operatietafel. Aan elke hoek van de tafel was een zakje water bevestigd. De arts maakte enkele oppervlakkige sneetjes in voeten en polsen van de gevangene. Kort daarna liet hij water uit de zakjes druppelen.
De geblinddoekte man dacht dat het zijn eigen bloed was dat langzaam uit hem wegvloeide. Het effect werd versterkt doordat de in de kamer aanwezige artsen hadden afgesproken om steeds zachter te praten. Uiteindelijk was er alleen nog het geluid van langzaam druppelend water, tot ook dat stopte en er slechts stilte restte. Kort daarna verloor de gevangene het bewustzijn en stierf. Hoewel er in werkelijkheid geen druppel bloed was gevloeid.
Er zijn wel onderzoeken naar nocebo (pubmed 852) maar wel heel veel minder dan naar placebo (pubmed 233.987). Dit grote verschil in aantal onderzoeken komt omdat het moeilijk ethisch te verdedigen valt mensen expres te onderwerpen aan een onderzoek waarbij ze de kans lopen om ziek te worden.
Uit de nocebo onderzoeken blijkt dat overtuigingen, angst en negatief zelfbeeld kunnen leiden tot ziekte. Enkele voorbeelden hiervan:
-Mensen met astma bijvoorbeeld werden verdeeld in twee groepen. Beide groepen kregen een spray met daarin fysiologisch zout. Tegen de ene groep werd gezegd dat de spray verzachtend zou werken. Tegen de anderen werd gezegd dat de spray irriterend was. Binnen 5 minuten had de laatste groep een heftige aanval en lieten metingen zien dat de bloedvaten waren vernauwd.
- Ongeveer 80% van mensen die suikerwater kregen met de mededeling dat het een braakmiddel was, ging overgeven.
-Een toegevoegde lijst met bijwerkingen bij een pil zonder enige werkzame stof kan leiden tot de ontwikkeling van die bijwerkingen.
Wat te doen tegen nocebo?
Nu je weet dat langdurige blootstelling aan negatieve informatie nadelige gevolgen op je gezondheid kan hebben, is het tijd om eens te kijken wat je er zelf aan kunt doen. Hieronder wat tips.
Minder informatie tot je nemen
Door te begrijpen wat het nocebo effect is en hoe het ontstaat kan je overzicht houden en relativeren. Hierdoor ontwikkel je een gevoel van controle en word je minder een speelbal van de negatieve informatiestromen.
Zonder te willen adviseren om de televisie uit het raam te gooien, lijkt het toch raadzaam om die informatiebron wat minder vaak aan te zetten. Ook het lezen van kranten zorgt voor een voortdurende tsunami aan negatieve informatie.
Relativeer
Afleiding en lekker buiten zijn vormen een weldaad voor lichaam en geest. Ook humor helpt om alles in perspectief te blijven zien en niet weg te zakken in de negatieve spiraal van de informatiestroom.
Gezonde leefstijl
Al eerder hebben we geschreven over de positieve invloeden van een gezonde leefstijl. Met name het effect van voldoende beweging, voldoende slaap en goede voeding op het immuunsysteem is erg belangrijk. Hierdoor wordt de kans dat je besmet raakt minder groot en dat de ziekte minder heftig verloopt als je toch besmet bent met het coronavirus.